Η Φολέγανδρος είναι ένα νησί των Κυκλάδων που βρίσκεται μεταξύ της Σικίνου και της Μήλου. Απέχει 15 μίλια ανατολικά από τη Μήλο και 22 μίλια βορειοδυτικά από τη Σαντορίνη. Αποκαλείται επίσης και Πολύκανδρος. Είναι ένα επίμηκες νησί το οποίο περί το μέσον παρουσιάζει μορφολογία ισθμού, καλούμενου “Πόρτα”, με δύο εκατέρωθεν κολπίσκους, το Βαθύ και η Πλάκα που τη χωρίζουν σε δύο ισομήκη ορεινά και άδενδρα τμήματα. Οι ακτές της είναι περισσότερο απόκρημνες και σχηματίζουν πολλά ακρωτήρια όπως το Καστέλι, ο Κυπάρισσος, η Ασπρόπουντα που φέρει Φάρο, ο Βιτσέντζος, η Γκρότα, το Λιβάδι και το Λιβαδάκι.
Το νησί έχει δύο μεγάλους οικισμούς. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Χώρα που αριθμεί 336 κατοίκους ούσα χτισμένη επί της ανατολικής πλευράς, σε ύψωμα 200 μ. Ο άλλος οικισμός, η Άνω Μεριά βρίσκεται βορειότερα με πληθυσμό 291 κατοίκους και αποτελεί το πιο παραδοσιακό κομμάτι του νησιού. Είναι ο αγροτικός οικισμός με τα σπίτια να βρίσκονται σε απόσταση μεταξύ τους και να δημιουργούν τις λεγόμενες “Θεμονιές. Μικρότεροι οικισμόί είναι ο “Πετούσης” και το λιμάνι του νησιού που είναι ο Καραβοστάσης, στο νοτιοανατολικό άκρο του, που απέχει από Πειραιά 102 μίλια και από Νάξο 32 μίλια.
Οι κάτοικοι της νήσου ονομάζονται Φολεγανδρίτες ή Φολεγανδρινοί και ειδικότερα της Χώρας ,Χωραΐτες & Χωραΐτισσες.
Γενικά πρόκειται για ορεινό νησί, πετρώδες με απότομες ακτές. Οι αρχαίοι Έλληνες την αποκαλούσαν “σιδηράν”. Κυριότερες κορυφές είναι ο Άγιος Ελευθέριος με υψόμετρο 415 μέτρα, η Παναγία με 365 μέτρα, ο Τρούλος με 312 μέτρα, ο Ορθόνικας με 305 μέτρα , το Μεροβίγλι με 310 μέτρα καθώς κα ο Προφήτης Ηλίας με 285 μέτρα .
Η σημαντικότερη κοιλάδα καλούμενη “λιβάδι” βρίσκεται στο νότιο τμήμα. Μεγάλοι ποταμοί δεν υφίστανται αλλά μόνο χείμαρροι που καλούνται από τους ντόπιους ποταμοί όπως σ΄ όλες τις Κυκλάδες. Πηγές υπάρχουν ελάχιστες και οι ανάγκες ύδρευσης καλύπτονται από στέρνες αποθήκευσης ομβρίων υδάτων.
Το ανάπτυγμα των ακτών της φθάνει περίπου τα 32 χλμ. που παρουσιάζουν πλούσια εναλλαγή ακρωτηρίων όρμων και παραλιών. Σημαντικότεροι όρμοι είναι αυτοί που συναντώνται κοντά στον ισθμό του Καραβοστάση στην νότιο-ανατολική ακτή και της Αγκάλης ή Βαθύ στη νοτιοδυτική ακτή. Κυριότερα ακρωτήρια είναι το ακρωτήριο Κυπαρίσσι και το ακρωτήριο Κάστελλος στο βόρειο τμήμα και Ασπροπούντα .
Το κλίμα του νησιού….
Το κλίμα της Φολεγάνδρου είναι ξηρό με εξαιρετικά λίγες βροχές. Το νησί είναι εξαιρετικά εκτεθειμένο σχεδόν όλη τη διάρκεια του έτους σε ισχυρούς βορείους ανέμους. Χαρακτηριστικό στοιχείο της έντασής τους είναι η κλίση που έχουν λάβει τα δέντρα του νησιού προς το νότο. Ειδικά το χειμώνα φτάνουν σε ένταση που εμποδίζουν ακόμα και την προσέγγιση από πλοία της γραμμής. Αυτό το στοιχείο έχει αρνητική επίδραση στην προοπτική κατασκευής διαφόρων εγκαταστάσεων και ειδικά λιμενικών και γεωργικών. Για την προστασία των καλλιεργειών έχουν κατασκευαστεί αναβαθμοί ενώ για την προστασία των οπωροφόρων κυκλικά τοιχία ανά δέντρο. Οι Νότιοι άνεμοι σπανίζουν στο νησί.
Πιο συχνά δημιουργούνται την Άνοιξη. Όταν συμβαίνει αυτό, συνοδεύονται από ομίχλη η οποία είναι εντονότερη στη στεριά απ’ ότι στη θάλασσα.
Η ιστορία του νησιού….
Η ιστορία της Φολεγάνδρου τοποθετείται σε πολύ παλιές εποχές και συνήθως παρακολουθεί την κοινή ιστορία των Κυκλάδων.
Η πρώτη αναφορά στο νησί γίνεται στην ελληνική μυθολογία, όπου αναφέρεται ότι πρωτοκατοικήθηκε από βοσκούς της Δυτικής Ελλάδας που έψαχναν για βοσκότοπους. Και φυσικά, επειδή οι βοσκοί αυτοί ήταν άντρες, το νησί ονομάστηκε Πολύανδρος. Απόηχος αυτής της πανάρχαιης ονομασίας είναι η μεταξύ των ναυτικών ονομασία του νησιού ως Πολύκαντρο. Ως πρώτους κατοίκους αυτού του τόπου η ιστορία αναφέρει του Κάρες από την Μικρά Ασία.
Σε συνέχεια, η μυθολογία αναφέρει πως στο νησί ήρθαν οι Μινωΐτες Κρήτες, με οδηγό τους το γιο του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα Φολέγανδρο, το όνομα του οποίου πήρε το νησί στους κατοπινούς χρόνους. Είναι γνωστό από ιστορικά κείμενα ότι το νησί αποτελούσε καταφύγιο καταδιωκομένων από την Κρήτη.
Μια ομάδα μελετητών διατυπώνει επίσης την εκδοχή ότι η Φολέγανδρος οφείλει το όνομά της στους Φοίνικες. Οι Φοίνικες, ξακουστοί έμποροι στα πρώτα χρόνια της 1ης χιλιετίας π.Χ. χρησιμοποιούσαν το νησί ως αγκυροβόλιο και σταθμό για τις εμπορικές τους εξορμήσεις σε όλη την Μεσόγειο και το ονόμαζαν «phelekgundari», όνομα που σημαίνει στη γλώσσα τους «πετρώδης γη». Πρόκειται για έναν όρο που αποδίδει επακριβώς την μορφολογία του νησιού. Ακόμη «σιδηρά γη» εξαιτίας της τραχύτητας του εδάφους της την αποκαλεί και ο αρχαίος συγγραφέας Άρατος.
Από επιγραφές που βρέθηκαν στη νήσο οι κάτοικοι κατά την ιστορική περίοδο πρέπει να ήταν Δωριείς από τη Σαντορίνη προερχόμενοι από το γένος των Αιγιδών.
Το 425 π.Χ. φέρεται να έχει ήδη κυριευθεί και να ήταν υποτελής των Αθηναίων, καταβάλλοντας ετήσιο φόρο 2.000 δραχμών, σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε στην Ακρόπολη των Αθηνών. Δεύτερη ιστορική αναφορά προέρχεται από επιγραφή που βρέθηκε στους Δελφούς παρά τον θησαυρό των Σιφνίων, του 4ου – 3ου αιώνα π.Χ. που φέρεται η Φολέγανδρος να συνέβαλλε οικονομικά στην επισκευή του ναού του Απόλλωνα ή να αποτελούσε αποικία που ιδρύθηκε κατ΄ εντολή του ομώνυμου Μαντείου.
Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν τη νήσο ως τόπο εξορίας. Επί Φραγκοκρατίας η Φολέγανδρος ανήκε στο Δουκάτο του Αιγαίου. Την κατέκτησε ο ιδρυτής του Δουκάτου Μάρκος Σανούδος το 1212 και ανέγειρε μεγάλο οχυρό φρούριο στο ψηλότερο σημείο της Χώρας, όπου και η αρχαία πόλη. Η νήσος έμεινε υπό την κυριαρχία των Ενετών μέχρι το 1566 χρονολογία κατά την οποίαερημώθηκε από τους Τούρκους πειρατές.
Το 1617 οι Τούρκοι κατέλαβαν και εξουσίαζαν τη νήσο οριστικά μέχρι το 1821 ενώ το 1715 η Φολέγανδρος υπέστη λεηλασία και ερήμωση από τον πασά Τζανούμ Χότζα που υποδούλωσε τους κατοίκους της.
Εκκλησίες…..
Στη Φολέγανδρο υπάρχει πλήθος εκκλησιών ως επί το πλείστον μικρές σε μέγεθος καθώς και πολλά ξωκλήσια. Η πιο γνωστή εκκλησία είναι η Παναγιά, η οποία βρίσκεται απέναντι από το Γυμνάσιο στην περιοχή της Χώρας.Ακόμη κάποια από τα ξωκλήσια είναι ο Άγιος Σάββας, η Αγία Βαρβάρα, οι Άγιοι Πάντες καθώς και ο Άγιος Σπυρίδωνας.
Παραλίες για να κάνετε μπάνιο…
Γνωστές παραλίες στο νότιο και δυτικό τμήμα είναι το Λιβάδι το Λιβαδάκι, το Αμπέλι, το Δένδρο και το Αυλάκι. Στο νότιο το Λατινάκι και το Κάτεργο. Επίση δίπλα στο νοτινό όρμο της Αγκάλης βρίσκονται τρεις παραλίες, Φυρά, Γαλύφος και ο Άγιος Νικόλαος. Στο λιμάνι βρίσκεται η παραλία του Καραβοστάση και λίγο ανατολικότερα η Βάρδια. Στο βόρειο τμήμα του νησιού βρίσκονται οι παραλίες του Σερφιώτικου, της Λυγαριάς και του Αγίου Γεωργίου
Οι ξενοδοχειακές υποδομές τα τελευταία χρόνια έχουν σημειώσει μεγάλη ανάπτυξη δίχως όμως να επηρεάζουν το “χρώμα” του νησιού. Υπάρχουν καταλύματα για όλα τα γούστα και βαλάντια, στην Χώρα, τον Καραβοστάση, την Αγκάλη και την Άνω Μεριά. Η Φολέγανδρος είναι μοναδικό δείγμα νησιού των Κυκλάδων με πλατείες στην διαμόρφωση της Χώρας.
Παραδοσιακά εδέσματα του νησιού είναι τα ματσάτα, τοπικά ζυμαρικά τα οποία σερβίρονται συνήθως με κόκκορα κοκκινιστό, κατσίκι κοκκινιστό ή σουτζουκάκια καθώς και η καρπουζένια, ένα γλυκό από καρπούζ με μέλι και σουσάμι ψημένο στον φούρνο. Στην Φολέγανδρο υπάρχει ακόμη και τοπική τυροκομία με διάφορα τυριά όπως το σουρωτό , το ξυνότυρο, το ανθότυρο και το “σκέτο” τυρί, ένα σκληρό τυρί που συνοδεύει ιδανικά τα ματσάτα.
Τρόποι για να προσεγγίσετε στο νησί….
Οι συγκοινωνίες στο νησί γίνονται με λεωφορεία, συνδέοντας τον Καραβοστάση με την Χώρα, την Αγκάλη και την Άνω Μεριά. Το καλοκαίρι μπορεί κάποιος να κάνει και το γύρω του νησιού με καραβάκια ή να επισκεφτεί με αυτό κάποιες δυσπρόσιτες παραλίες.
Η Φολέγανδρος και γενικά οι Κυκλάδες εξυπηρετούνται με πλοία από τα λιμάνια του Πειραιά και της Ραφήνας. Ακόμη η προσέγγιση του νησιού είναι εφικτή και από τα γύρω νησιά των Κυκλάδων, την Ίο, την Σαντορίνη, την Κίμωλο, την Νάξο, την Ανάφη, την Αμοργό.
Στην Φολέγανδρο ταξιδεύουν ακόμα πλοία από την Κρήτη, την Ρόδο και βασικά από όλα τα Δωδεκάνησα και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου με ενδιαμέσους σταθμούς.
Το ταξίδι σας στην Φολέγανδρο μπορεί να γίνει με συμβατικό πλοίο ferry boats, με high speed ferries ή με flying dolphin, ανάλογα την ημέρα και την εταιρεία που θα ταξιδέψετε.
Το ταξίδι σας για την Φολέγανδρο, αν γίνει με Normal ferry μπορεί να διαρκέσει κατά μέσο όρο 9-11 ώρες ενώ αν γίνει με High speed ferries 3.50-5.30 ώρες σε άμεση συνάρτηση πάντα με τον αριθμό των ενδιάμεσων στάσεων.
(Πηγή: www.eoellas.org )
