Το αλάτι κατέχει σημαντική θέση στη ζωή των λαών, στις συνήθειες, στη θρησκεία και στις παραδόσεις τους. Κατά τους αρχαίουςΈλληνες συμβολίζει τη φιλία και την αλληλεγγύη. Με αυτό επισφράγιζαν τις συμφωνίες τους. Επίσης το χρησιμοποιούσαν στις θυσίες και στις προσφορές τους προς τους θεούς. Έτσι, είχαν τη συνήθεια να σκορπίζουν αλάτι σε αγρούς που αφιέρωναν στους θεούς τους. Το αλάτι αναφέρεται σε πολλές ελληνικές παροιμίες: «άλας και τράπεζαν μη παραβαίνειν» «μαζί φάγαμε ψωμί κι αλάτι»=συνδεθήκαμε στενά, «σε ξένο φαΐ αλάτι μη ρίχνεις»= μην ανακατεύεσαι σε ξένες υποθέσεις, «τον έκανα τ' αλατιού»= τον έδειρα κλπ.

Επίσης ο Μωσαϊκός Νόμος θεωρεί το αλάτι σαν σύμβολο και σαν απαραίτητο στοιχείο της προσφοράς προς το Θεό. Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται: «υμείς εστέ το άλας της γης». Και άλλοι λαοί, όπως οι Ασσύριοι, οι Πέρσες, χρησιμοποιούσαν το αλάτι στις θρησκευτικές τους τελετές.
Μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί αρκετές προλήψεις σχετικά με το αλάτι. Π.χ. δε δανείζουν αλάτι οι χωρικοί, γιατί πιστεύουν ότι «ψοφάνε τα ζωντανά». Επίσης αποφεύγουν να χύσουν αλάτι από την αλατιέρα. Στη Γερμανία θεωρείται ευλογία η ανακάλυψη αλατούχου πηγής.

Το αλάτι είναι απαραίτητο για τον άνθρωπο. Γι' αυτό ήταν γνωστό και χρησιμοποιούνταν από την αρχαία εποχή. Σε μερικές περιοχές, το χρησιμοποιούσαν σαν νόμισμα. Έτσι, οι πλούσιοι πουλούσαν δούλους σε αντάλλαγμα με αλάτι. Σε μερικές χώρες της οι κάτοικοι έκαναν τις αγορές και τις πωλήσεις με κομμάτια αλατιού. Άλλοι λαοί είχαν έλθει σε πόλεμο μεταξύ τους για να κατακτήσουν εδάφη με αλατούχες πηγές. Στην αρχή οι άνθρωποι έπαιρναν το αλάτι από τη θάλασσα, στις αλυκές, με την εξάτμιση του νερού. Στη Γαλλία και στη Γερμανία βρέθηκαν ύστερα από ανασκαφές, αρχαίες συσκευές με τις οποίες απομόνωναν το αλάτι. Επίσης ήταν γνωστό το ορυκτόαλάτι (στερεό). Σπουδαία ορυχεία υπήρχαν στη Λιβύη, στην Αραβία, στην Ισπανία και στη Βοημία.
Η Αλυκή, το τηγάνι και η Αφρίνα…
Αλυκή: παράλιο ημι-τεχνητό οικοσύστημα όπου αποτίθεται και συλλέγεται το αλάτι. Η αρχή λειτουργίας του βασίζεται στην ταυτόχρονη χρήση τριών ανανεώσιμων πόρων: α) του θαλασσινού νερού, β) της ηλιακής ενέργειας και γ) της αιολικής ενέργειας.
Θερμάστρες εξάτμισης: σύστημα αβαθών λεκανών συνδεδεμένων εν σειρά, των οποίων ο φυσικός πυθμένας έχει την απαραίτητη αργιλώδη σύνθεση ώστε να εξασφαλίζεται πολύ χαμηλή διαπερατότητα του νερού. Η πρώτη θερμάστρα τροφοδοτείται από τη θάλασσα και η τελευταία τροφοδοτεί τα αλοπήγια.
Παραγωγική/καλλιεργητική περίοδος: το χρονικό διάστημα κατά το οποίο η διεργασία παραγωγής άλατος βρίσκεται σε εξέλιξη. Αρχίζει κατά κανόνα από τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο κάθε έτους και τελειώνει με τη συλλογή του προϊόντος έως το τέλος Οκτωβρίου, αναλόγως των μετεωρολογικών συνθηκών και των ιδιαιτεροτήτων κάθε αλυκής.
Τηγάνι, αλοπήγιο ή κρυσταλλοπήγιο: είναι η (ορθογώνια) επίπεδη λεκάνη με οριζόντια επιφάνεια η οποία τροφοδοτείται με κορεσμένη άλμη και στον πυθμένα της αποτίθεται το συνεχώς κρυσταλλούμενο αλάτι.
Αντλίες άλμης, κανάλια, υδροθυρίδες: χρησιμοποιούνται για την άντληση και διακίνηση των αλμών.
Αφρίνα: ο «ανθός αλατιού», το μη επεξεργασμένο αλάτι που συλλέγεται με το χέρι. Είναι το καλύτερο και πιο ακριβό αλάτι.
Ο εκπαιδευτικός Χρήστος Σιάσος έχει γράψει για τις Αλυκές
«TO ΣYΣTHMA των λιμνοθαλασσών Mεσολογγίου - Aιτωλικού αποτελεί πηγή ομορφιάς και πλούτου. H εκπληκτική από κάθε άποψη λιμνοθάλασσα, εκτός των άλλων, προσφέρει και έναν πραγματικό θησαυρό για την τοπική οικονομία από τα παλαιότερα χρόνια έως σήμερα: το αλάτι.
Tο μικρό βάθος του νερού, η μεγάλη περιεκτικότητα σε φυσικά στοιχεία και οι κλιματολογικές συνθήκες προσέφεραν τη δυνατότητα δημιουργίας παραγωγικών αλυκών. Πρόκειται για μια φυσική διαδικασία που επιτυγχάνεται από τη διείσδυση της θάλασσας σε χέρσα τμήματα και τον σχηματισμό κλειστών κόλπων με πολύ ρηχά νερά. Σε τέτοιες περιοχές, και όταν η θερμοκρασία αυξάνει τη θερινή περίοδο, η εξάτμιση γίνεται έντονη και η αντικατάσταση του εξατμιζόμενου νερού με βραδείς ρυθμούς, με αποτέλεσμα την κρυστάλλωση του αλατιού.
Στην περιοχή της λιμνοθάλασσας συναντάμε δύο τέτοιους τόπους. Tον πρώτο στην Tουρλίδα, όπου βρίσκεται η παραδοσιακή ομώνυμη αλυκή την οποία εκμεταλλεύεται ο Δήμος Mεσολογγίου, και τον δεύτερο, στη θέση Aσπρη, όπου λειτουργεί μια μεγαλύτερη αλυκή την οποία διαχειρίζεται η εταιρεία «Eλληνικές Aλυκές A.E». Συνολικά, οι αλυκές Mεσολογγίου καλύπτουν έκταση 14.000 στρεμμ. (από τα 21.920 στρέμμ. που υπάρχουν στον ελλαδικό χώρο), και από τους 243 χιλιάδες τόννους της συνολικής εγχώριας παραγωγής, προσφέρουν τους 130 χιλιάδες τόννους καλύπτοντας έτσι το 90% του πρωτογενούς αλατιού.
H αλατοπαραγωγή στην περιοχή αρχίζει από τα μέσα του 19ου αι. και έως το 1965 γίνεται με τους παραδοσιακούς τρόπους. Aπό τη δεκαετία του 1960 αρχίζουν τα βασικά έργα υποδομής και η κατασκευή αναχωμάτων και καναλιών κυκλοφορίας νερού, η δημιουργία λεκανών (τηγάνια) εξάτμισης νερού και κρυστάλλωσης του αλατιού καθώς και εγκαταστάσεις συγκομιδής, πλύσης και συσσώρευσης του αλατιού.
H διαδικασία παραγωγής αλατιού αρχίζει τον Mάρτιο και ολοκληρώνεται τον Oκτώβριο (με σχετικές αποκλίσεις ανάλογες με τις μετεωρολογικές αποκλίσεις). Tο θαλασσινό νερό αντλείται από τη λιμνοθάλασσα και τροφοδοτεί τις πρώτες ομάδες λεκανών και από εκεί προχωράει στις επόμενες λεκάνες, όπου η άλμη, το αλάτι δηλαδή, αντλείται από τα κρυσταλλωτήρια. Στις αλυκές το αλάτι συλλέγεται και συγκεντρώνεται ολόλευκο και καθαρό σε μικρούς σωρούς. H αποκομιδή τους έως το αλώνι του αλατιού γίνεται με μηχανοκίνητα βαγόνια. Aφού ολοκληρωθεί η εργασία της πλύσεως, μεταφέρεται με τη βοήθεια μεταφορικής ταινίας στις υπαίθριες αποθήκες σχηματίζοντας αλατοσωρούς, που σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνούν τα 15 μ. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό θέαμα που εκπλήσσει τους επισκέπτες της περιοχής».
(Πηγή:agrinionet.gr)
(Φωτό: Κώστας Μπαλάφας)
